Lęk, uczucie niepokoju, panika

Pierwsze sygnały lęku i paniki nie zawsze są rozpoznawane prawidłowo. Zdarza się, że reakcje somatyczne bywają utożsamiane z chorobami takimi jak zawał serca czy udar lub znacznie poważniejszymi od problemów lękowych chorobami psychicznymi jak schizofrenia. Odróżnienie lęku od innych chorób stanowi często punkt zwrotny na drodze do poradzenia sobie z problemem i umożliwia sięgnięcie po odpowiednią pomoc.

Pani Justyna od dłuższego czasu odczuwała przyspieszone bicie serca, uczucie dygotania-trzęsienia się, suchości w ustach, duszności w klatce i nudności. Czuła się tak najczęściej przed wyjściem z domu, stresującym wydarzeniem lub gdy była sama. Początkowo udawało jej się zapanować nad objawami jednak jej dyskomfort powtarzał się coraz częściej i dotyczył wielu sytuacji. Pani Justyna interpretując sygnały z ciała myślała: „Znowu się zaczyna”, „Może to coś poważnego”, „Zemdleję”, „Uduszę się”. Nadmiernie koncentrowała się na obserwacji samej siebie czując, że narasta napięcie.

Będąc przekonana, że jest to spowodowane rozwojem jakiejś choroby zgłosiła się po pomoc do lekarza rodzinnego. Lekarz po zebraniu wywiadu, badaniu fizykalnym i przeprowadzeniu badań medycznych powiedział jej, że objawy somatyczne jakich doświadcza są prawdopodobnie spowodowane zaburzeniami lękowymi i skierował ją do gabinetu terapeutycznego. Pani Justyna poszukując wyjaśnienia zjawiła się na konsultacji w gabinecie terapeuty, po wstępnym wywiadzie okazało się, że od dłuższego czasu boryka się z objawami zaburzeń lękowych. Kilkukrotnie w ciągu miesiąca miewała napady paniki, które objawiały się silnym lękiem. Tego typu zaburzenia są jednymi z najczęstszych problemów pacjentów zgłaszających się do terapii, ich przebieg samoistny jest niekorzystny i może doprowadzić do wtórnych zaburzeń. Terapia poznawczo-behawioralna i farmakoterapia są skutecznymi możliwościami terapeutycznymi.*

Czym jest lęk?

Lęk jest stanem emocjonalnym wiążącym się z przeżywaniem uczucia dyskomfortu psychicznego, zagrożenia i napięcia. Jest reakcją fizjologiczną (objawy z ciała), poznawczą (obawy, niepokojące myśli), behawioralną (wpływa na nasze zachowanie) i emocjonalną (wywołuje w nas określone reakcje emocjonalne). Może być odczuwany na różnym poziomie intensywności. Uzasadniony lęk pozwala organizmowi przetrwać i pełni funkcje obronne. Jest naturalną reakcją w trudnych, stresujących sytuacjach, jednak gdy trwa zbyt długo, powoduje znaczny dyskomfort i utrudnia codzienne życie wówczas wskazane jest skorzystanie z pomocy terapeuty.

Szczegółowa diagnoza

Podczas zbierania wywiadu diagnostycznego ustala się, co może być przyczyną tego typu reakcji, kiedy i jak one przebiegają. Poniżej przedstawione są niektóre rodzaje zaburzeń lękowych.

Jeśli lęk pojawia się przede wszystkim w konkretnych sytuacjach i na konkretny bodziec, np. podczas podróży samolotem, na widok pająków, czy w windzie, to mówimy o fobii prostej.

W przypadku fobii społecznej odczuwany lęk związany jest z funkcjonowaniem w relacjach z ludźmi i wiąże się z obawą przed wypowiadaniem się w grupie lub na forum, gdy ktoś na nas patrzy. Mogą temu towarzyszyć obawy przed zarumienieniem czy innymi cielesnymi sygnałami zdenerwowania takimi jak trzęsące się ręce, potliwość czy zająknięcie się.

Bywa też tak, że lęk jest stanem uogólnionym polegającym na uporczywym przeżywaniu obaw i zamartwianiu się przez cały czas o wiele aspektów życia, tak jak ma to miejsce w zespole lęku uogólnionego.

Kolejnym zaburzeniem lękowym jest agorafobia, która objawia się strachem przed przebywaniem na otwartej przestrzeni np. centrum handlowe, dworzec lub przestrzeni zamkniętej np. przebywaniem w tramwaju, autobusie, pomieszczeniu bez okien. Osoby borykające się z tym zaburzeniem podkreślają obawy znajdowania się w miejscach, z których ucieczka lub udzielenie pomocy w sytuacji napadu paniki mogłoby być trudne.

W przypadku osób przeżywających lęk o zdrowie, głównymi dolegliwościami są stałe obawy o stan zdrowia, nadmierne sprawdzanie swojego stanu zdrowia np. poprzez częste pomiary ciśnienia, badania medyczne lub wizyty u lekarzy i innych specjalistów. Nadmierne skupienie na obserwowanych objawach może prowadzić do zaostrzenia ich stanu, co wzmaga obawy i podtrzymuje niepokój.

Kolejną formą przeżywania silnego lęku jest panika. Napady paniki przebiegają w sposób wzbudzający w nas poczucie nagłego zagrożenia, co doprowadza do silnych reakcji organizmu np. trudności z oddechem, szybkiego bicia serca. Objawy te nasilają przeżywany lęk i potęgują objawy somatyczne, tworząc błędne koło paniki. Prowadzi to do pułapki, w której im bardziej mamy poczucie, że wydarzy się coś złego tym szybciej oddychamy i tym bardziej boimy się, że wydarzy się coś złego.

Przedstawione zaburzenia lękowe mają charakter dysfunkcjonalny, oznacza to, że ich skutki mogą być dla danej osoby niekorzystne i ograniczające. Wiążą się z cierpieniem i dyskomfortem, wpływając na wiele sfer życia.

Podstawowymi pytaniami, które zadaje się osobie przeżywającej lęk są:

  • Czy czuję się bezsilny wobec lęku i tego, co się ze mną dzieje? Czy czuję, że nie mam wpływu na jego przebieg i reakcje ciała, które mu towarzyszą?
  • Czy lęk przeszkadza mi w normalnym funkcjonowaniu lub dezorganizuje moje życie?

Terapia zaburzeń lękowych

Jedną z najskuteczniejszych form pomocy jest terapia poznawczo-behawioralna, której metody tworzą wszechstronny program leczenia tego typu zaburzeń. Praca z panią Justyną zaczęła się od określenia sytuacji, w których doświadczała dyskomfortu związanego z przeżywanym lękiem, następnie ustalono, jak dane reakcje fizjologiczne wpływały na jej myślenie i zachowanie. Na tej podstawie wprowadzono odpowiednie procedury terapeutyczne dopasowane do niej indywidualnie. Pani Justyna dowiedziała się m.in. jak radzić sobie z lękiem i jak odzyskać kontrolę nad objawami. W jej przypadku wskazane było odbycie dwunastu sesji terapeutycznych. Przed pójściem do terapeuty pani Justyna przez odczuwany lęk rezygnowała z wielu aktywności w swoim życiu. Terapia pomogła jej zmierzyć się z lękiem i odzyskać równowagę pozwalającą na lepsze funkcjonowanie w codziennym życiu.

*przykład przedstawia typowy przebieg zaburzenia lękowego, podane imię jest przypadkowe.

Udostępnij:

Warto przeczytać

Nasza czytelnia

Sprawdź o czym piszemy na naszym blogu!