Uzależnienia stanowią poważny problem zdrowotny, który dotyka miliony ludzi na całym świecie. Mogą przybierać różne formy, w tym uzależnienia od substancji (takich jak alkohol, narkotyki, nikotyna) oraz uzależnienia behawioralne (takie jak uzależnienia od hazardu, gier komputerowych czy zakupów). Zarówno uzależnienia behawioralne, jak i uzależnienia od substancji mają wspólne mechanizmy powstawania i utrzymywania objawów, które wpływają na mózg i zachowanie, prowadząc do trudności w kontrolowaniu nawyków.
Uzależnienia od substancji – co to jest?
Uzależnienie od substancji to chroniczne schorzenie, charakteryzujące się kompulsywnym używaniem substancji mimo negatywnych konsekwencji oraz odczuwanie negatywnych skutków fizjologicznych i psychologicznych w sytuacji braku możliwości zaspokojenia potrzeby zażycia substancji (tzw. głód). Może ono dotyczyć alkoholu, narkotyków (np. opiatów, kokainy, amfetaminy), a także nikotyny, kofeiny, leków przeciwbólowych czy środków psychodelicznych.
Uzależnienie od substancji wiąże się z działaniem na tzw. układ nagrody w mózgu. Substancje te stymulują uwalnianie neuroprzekaźników, takich jak dopamina, co prowadzi do odczuwania euforii i przyjemności, a także motywuje do dalszych zachowań służących pozyskaniu substancji. Z czasem mózg adaptuje się do obecności substancji, co wymaga coraz większych dawek do uzyskania tego samego efektu, a ich brak powoduje objawy odstawienia.
Leczenie uzależnień od substancji obejmuje różnorodne metody, takie jak:
- Detoksykacja, czyli proces oczyszczania organizmu z substancji.
- Farmakoterapia: stosowanie leków łagodzących objawy odstawienia i zmniejszających chęć na substancje.
- Terapia behawioralna: indywidualna lub grupowa terapia, pomagająca zmienić nawyki i zachowania.
- Wsparcie społeczne: grupy wsparcia, takie jak Anonimowi Alkoholicy (AA).
Uzależnienia Behawioralne – co to jest?
Uzależnienia behawioralne, znane również jako uzależnienia bezsubstancyjne, to kompulsywne zachowania, które mają negatywny wpływ na życie osoby uzależnionej. Do najczęstszych uzależnień behawioralnych należą:
- hazard patologiczny,
- uzależnienie od gier komputerowych,
- uzależnienie od zakupów,
- uzależnienie od internetu i mediów społecznościowych,
- uzależnienie od czynności seksualnych (stosunki seksualne, masturbacja, oglądanie materiałów pornograficznych).
Podobnie jak w przypadku uzależnień od substancji, uzależnienia behawioralne angażują układ nagrody w mózgu. Powtarzanie danego zachowania prowadzi do uwalniania dopaminy, co powoduje odczuwanie przyjemności i wzmocnienie danego zachowania. Z czasem, podobnie jak w uzależnieniach od substancji, mózg adaptuje się, co wymaga coraz intensywniejszych bodźców w celu zaspokojenia potrzeby, np. częstszych spotkań w celu uprawiania hazardu.
Leczenie uzależnień behawioralnych obejmuje podobne podejścia jak w przypadku uzależnień od substancji:
- Terapia poznawczo-behawioralna (CBT): skoncentrowana na zmianie myślenia i zachowań.
- Terapia grupowa: umożliwia wymianę doświadczeń i wzajemne wsparcie.
- Indywidualna terapia psychologiczna: skupia się na osobistych problemach pacjenta.
- Wsparcie rodzinne: angażowanie rodziny w proces leczenia w celu zwiększenia jego efektywności.
Jeśli chciałbyś/chciałabyś dowiedzieć się więcej o jednym z rodzajów uzależnień behawioralnych, jakim jest uzależnienie od technologii zapraszamy do przeczytania naszego artykułu pt. Czy telefon przejął kontrolę nad moim życiem? Objawy uzależnienia od technologii.
Znaczenie wsparcia społecznego w uzależnieniu
Wsparcie ze strony rodziny, przyjaciół i społeczności odgrywa kluczową rolę w procesie wychodzenia z uzależnienia. Uczestnictwo w grupach wsparcia, takich jak Anonimowi Alkoholicy (AA) lub Al - Anon, może być nieocenione w utrzymaniu abstynencji i zdrowego stylu życia.
Uzależnienia, zarówno od substancji, jak i te behawioralne, są skomplikowanymi schorzeniami, które wymagają profesjonalnej pomocy. Zrozumienie mechanizmów tych uzależnień oraz dostępnych metod leczenia jest kluczowe dla skutecznego radzenia sobie z tym problemem. Ważne jest, aby osoby uzależnione i ich bliscy szukali wsparcia i korzystali z dostępnych zasobów terapeutycznych, aby odzyskać kontrolę nad swoim życiem. Profesjonalną pomoc otrzymają Państwo w naszym Centrum Terapeutycznym.
Bibliografia:
- Woronowicz, B. T. (2009). Uzależnienia. Geneza, terapia, powrót do zdrowia. Wydawnictwo Media Rodzina.
- Cierpiałkowska, L. (2008). Psychopatologia. Wydawnictwo Naukowe Scholar.
- Miller, W. R., Forcehimes, A. A., Zweben, A. (2014). Terapia uzależnień. Podręcznik dla profesjonalistów. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Opracowanie: Agnieszka Wochal (studentka psychologii, stażystka pod opieką merytoryczną w zespole "Od nowa"), Olga Dembska (certyfikowany psychoterapeuta).
