Każdy z nas codziennie korzysta z Internetu. Sprawdzamy rozkłady jazdy komunikacji miejskiej, załatwiamy sprawy urzędowe, zamawiamy jedzenie, słuchamy muzyki czy komunikujemy się z innymi ludźmi. Jest nawet spora grupa osób, które całą swoją pracę wykonują w świecie wirtualnym (dzięki temu nie muszą wstawać skoro świt, żeby o 8:00 być w biurze ;). Internet znacznie ułatwił nam codzienne funkcjonowanie. Niestety, jest też druga strona medalu. Świat wirtualny może być wykorzystywany w celu skrzywdzenia drugiej osoby. Zjawisko takie nosi nazwę cyberprzemocy.
Cyberprzemoc – co to właściwie jest?
Z cyberprzemocą (niekiedy przyjmującą formę cyberbullingu) mamy do czynienia wtedy, gdy ktoś wykorzystuje Internet do tego, aby wyrządzić innej osobie krzywdę. Jest to wyjątkowo bolesny rodzaj przemocy. Powodów takiego stanu rzeczy jest wiele. Przede wszystkim, taka przemoc jest nieograniczona w czasie i miejscu. Nie da się po prostu unikać kontaktów z prześladowcą, ponieważ wykorzystując środki wirtualnego przekazu ma on ciągły dostęp do ofiary. Co więcej, tego rodzaju zachowania przemocowe mają znacznie większą widownię, niż te dziejące się „w realu”. Świadkami krzywdzenia drugiego człowieka mogą stać się w skrajnych przypadkach nawet miliony ludzi, co wpływa na znacznie zwiększone poczucie poniżenia u prześladowanej osoby.
Cyberprzemoc najczęściej dotyka nastolatków, aczkolwiek wraz z rozpowszechnianiem korzystania z Internetu zjawisko to zaczyna obejmować już coraz młodsze dzieci. Statystyki pokazują, że ponad połowa uczniów w wieku 12-17 lat zetknęła się w swoim życiu z różnymi formami cyberprzemocy. Jak już wspomniano, często nie ma przed nimi ucieczki. Nie wystarczy opuścić szkolnych murów, aby uniknąć prześladowania ze strony rówieśników.
Przemoc wirtualna może jednak dotknąć również dorosłych. Często stykają się z nią osoby publiczne: aktorzy, politycy, wokaliści czy dziennikarze, czytając niewybredne, obraźliwe i przekłamane komentarze oraz opinie na swój temat. Poza tym, można stać się ofiarą w pracy, w grupie, której jest się członkiem lub w lokalnej społeczności. Próba wyłudzenia danych, włamania się na profil w mediach społecznościowych lub kradzież pieniędzy z internetowego konta bankowego - to także formy cyberprzemocy.
Formy cyberprzemocy
Jako, iż cyberprzemoc to każde internetowe zjawisko podjęte z intencją zaszkodzenia lub skrzywdzenia drugiej osoby to przyjmuje ona bardzo różne postaci, które ewoluują wraz z rozwojem świata wirtualnego. Wśród najpowszechniejszych form cybeprzemocy można wyróżnić:
- obraźliwe lub kłamliwe komentarze umieszczane na profilach społecznościowych,
- obrażanie lub wyzywanie drugiej osoby w wiadomościach prywatnych,
- „zalewanie” drugiej osoby ogromną liczbą wiadomości w celu wywołania jej dyskomfortu,
- przerabianie i udostępnianie zdjęć lub nagrań z udziałem drugiej osoby bez jej zgody,
- usuwanie danej osoby z grupy internetowej w celu jej izolowania,
- podszywanie się pod inną osobę w przestrzeni internetowej i tworzenie jej fałszywych profili na stronach internetowych,
- celowe wysyłanie drugiej osobie wiadomości zawierających wirusy komputerowe lub złośliwe oprogramowania,
- włamywanie się na profile internetowe drugiej osoby,
- nadmierne śledzenie, osaczenie drugiej osoby poprzez ciągłe monitorowanie jej aktywności w Internecie.
Skutki cyberprzemocy i jak sobie z nimi poradzić
Cyberprzemoc wpływa przede wszystkim na poczucie bezpieczeństwa drugiej osoby. Jako, iż bardzo trudno jest uciec z przestrzeni internetowej, to ofiara może mieć ciągłe uczucie zagrożenia, skutkujące drastycznie podwyższonym poziomem lęku i utrudniające codzienne funkcjonowanie. W dalszej perspektywie może to powodować rozwój zaburzeń lękowych (ataki paniki, fobia społeczna, zespół lęku uogólnionego) lub psychosomatycznych (stałe bóle brzucha, głowy, problemy ze snem). Taka sytuacja może też wpływać na znacznie postępującą izolację społeczną. Osoba dotknięta cyberprzemocą zostaje poddana ostracyzmowi lub sama, w obawie przed odrzuceniem i ośmieszeniem, zaczyna zrywać dotychczasowe relacje towarzyskie i unika kontaktu z innymi ludźmi. U takiej osoby może się również pojawić złość, wywołana m.in. poczuciem braku wsparcia ze strony instytucji (szkoła, uczelnia, zakład pracy) lub skierowana na agresora. Doświadczenie dużej ilości trudnych emocji sprawia, że łatwiej ulec nieadaptacyjnym wzorcom radzenia sobie ze stresem, takim jak regulacja nastroju za pomocą używek (alkohol, narkotyki, leki przeciwlękowe/nasenne) lub ryzykownych zachowań.
Bycie ofiarą cyberprzemocy wpływa również na poczucie własnej wartości. Ciągłe wyśmiewanie, obrażanie, szykanowanie może przyczynić się do uczucia beznadziei, przygnębienia, braku chęci do życia. Skutkiem takiego stanu rzeczy może być rozwój zaburzeń nastroju, w tym depresji. Długotrwałe doświadczanie brutalnych form cyberprzemocy może prowadzić do występowania myśli rezygnacyjnych, samobójczych, a w ostateczności nawet do kryzysu samobójczego.
Przemoc ma to do siebie, że nawet kiedy ustaje, jej ślady nie znikają. Sposoby działania, które sprawdzały się w sytuacji kryzysu, utrudniają powrót do zwyczajnego życia. Wzmożona czujność, nieufność wobec innych, pesymistyczne myślenie o przyszłości, a także deprecjonowanie własnej osoby i strach przed światem sprawiają, że jeszcze przez długie lata można nie potrafić wyzwolić się z pułapki, którą zastawił kiedyś prześladowca.
Skutki emocjonalne doświadczania cyberprzemocy są dotkliwe, dlatego warto zwrócić się po pomoc do specjalisty w dziedzinie zdrowia psychicznego. Wsparcie psychologa lub psychoterapeuty umożliwia utworzenie bezpiecznej relacji, w której łatwiej będzie uporać się z konsekwencjami doświadczenia bycia ofiarą przemocy. Pozwala rozwinąć umiejętności radzenia sobie ze stresem, odkryć i rozbudować własne zasoby oraz zmienić sposób myślenia o własnym położeniu. Ważna w takiej sytuacji jest również nauka stawiania granic w relacjach społecznych.
Jeśli jesteś osobą, która doświadcza przemocy internetowej, zwróć się po pomoc! Pamiętaj, że cyberprzemoc jest przestępstwem, które możesz zgłosić organom ścigania.
Jeśli znasz osobę będącą ofiarą nękania w Internecie, reaguj! Twoje wsparcie może być dla niej kluczowe w poradzeniu sobie z tą sytuacją.
